Er zijn veel factoren die bijdragen aan een succesvolle peiling, maar uiteindelijk zijn het de vragen die de deur openen naar een succesvol onderzoek. Het antwoord op zich doet er namelijk niet toe, zolang het antwoord maar volledig spreekt voor de beleving van de deelnemer aan de vragenlijst. Suggestieve en leidende vragen kunnen die antwoorden beïnvloeden en moeten daarom voorkomen worden.

Woorden doen ertoe. Eerder schreven we al over het belang van taalgebruik bij het opstellen van een succesvolle vragenlijst en deze succesfactor geldt eigenlijk voor alle aspecten van een survey. Zeker als je vragen stelt, wil je dat doen in een zo algemeen mogelijke vorm om te voorkomen dat op basis van de vraagstelling burgers een richting op worden geduwd.

Er zijn twee vormen van vragen die bij tevredenheidsonderzoeken en surveys vaak voorkomen en die voor gekleurde onderzoeksresultaten zorgen: suggestieve vragen en leidende vragen. Met name leidende vragen worden nog wel eens gesteld bij gemeentelijke onderzoeken, vooral omdat men ze niet altijd goed herkend. Laten we je daarom helpen.

Suggestieve vragen

Zoals de naam al zegt gaat het hierbij om vragen die een bepaalde suggestie wekken. Dat kan zich al vertalen in de kleinste details. Het gebeurt vaak als men bepaalde termen opneemt in een vraag die een deelnemer een richting opsturen. Stel je voor, je doet een enquête over een nieuw stadspark. Een vraag die je stelt is:

• “Hoe mooi vind je het stadspark?”, met vervolgens een beoordelingsschaal.

Door de formulering van deze vraag wordt er al uitgegaan van het feit dat men het park mooi vindt. Het wordt “mooi” heeft een positieve connotatie, waardoor deelnemers sneller geneigd zullen zijn de vraag op een positieve manier te beantwoorden.

Formuleer de vraag bijvoorbeeld als:

• “Wat vind je van de uiterlijke kenmerken van het stadspark?”

Bij bovenstaande vraag worden sturende bijvoeglijk voornaamwoorden vermeden, waardoor deelnemers vanuit eigen perspectief invulling kunnen geven aan het antwoord. Zorg dus altijd voor een zo neutraal mogelijke vraagstelling.

Leidende vragen

Zoals we eerder schreven zijn leidende vragen moeilijker te vermijden. Om dit te doen, is het belangrijk brede kennis te hebben van je doelgroep. Kennis die je niet hebt, kan je via de vragenlijst opdoen.

Een leidende vraag gaat er namelijk vanuit dat de deelnemer aan een onderzoek bepaalde ervaringen heeft. Er wordt een veronderstelling gedaan, die respondenten forceert tot een antwoord. Om dit beter te begrijpen, gaan we terug naar het voorbeeld van de enquête over het stadspark. Door vragen te stellen over het stadspark, ga je er namelijk al vanuit dat men het stadspark heeft gezien. Begin een dergelijke survey dus eerst met een vraag als:

• “Bent u al in het nieuwe stadspark geweest?”

Is het antwoord “ja”, dan kan men doorgaan met de vragen, is het antwoord “nee”, dan kan men het gedeelte over het stadspark overslaan.

Waarom is dit belangrijk? Als men vragen gaat invullen over een zaak of situatie waar ze geen ervaring mee hebben, krijg je resultaten die niet corresponderen met de werkelijke beleving van inwoners. 

Het is daarom van belang een vragenlijst af te stellen op wie deze invult. Het gaat immers niet alleen om de hoeveelheid antwoorden die je krijgt, de kwaliteit van de resultaten is wat je echt inzicht geeft in wat er speelt binnen de gemeente.